Sant
Andreu. Salardú
ER ART DES GLÈISES D´ARAN
ZER VAL D'ARAN
Er art mos ensenhe era forma de víuer e de pensar d´un temps.
Er art comunique sensacions e
beresa .
A partir der an mil ( S.XI), eth nòste pòble comencèc a bastir d´ua manèra
disparièra quan hège glèises, castèths, muralhes, monastèris e palais.
ELEMENTS DER ART ROMANIC
1.Arc
de miei punt
 |
Portau
S. XII. Bossòst
Aguest portau ei format per tres arcs
lisi de miei punt, sostengudi per colones coronades de beròis capitèths.
2.Planta en forma de crotz.
Es arquitèctes diboishen en papèr eth plan dera bastissa que se vò bastir.
Es glèises romaniques an lèu totes forma de crotz, qu´ei eth simbèu des cristians.
Era part centrau , qu´ei era mès longa recep eth nòm de nau centrau . Es autes dues se
les ditz naus lateraus.
Ath hons des naus i é era abasida. Era abasida centrau i e plaçat er autar
, a on se celebre era missa.
centrau, ua abasida e dues absiòles.
3.Vòlta
de canon.
Ei era forma qu´a eth plafón dera glèisa.
 |
Entà tièr eth plafon, auien de bastir uns fòrti contrafòrts
interiors.
Ac hègen entà poder sostier eth pes de tota era bastissa
qu´ère tota hèta de pèira. Èren fòrça nauti coma se volessen arribar en cèu.
 |
5.Eth campanau.
Ei era tor a on son plaçades es campanes entà avisar es vesins que i a missa , ua nòça, un enterrament...
Era sua nautada ei lèu tres o quate còps mès grana qu´es naus, pr´amor qu´eth son des campanes a d´arribar a tot eth parçan.
Eth campanau pòt auer disparières cares. Es
campanaus aranesi an ua caracteristica pròpia: era forma punchenta deth tet.
 |
Campanau octogonau dera glèisa Sant Miquèu de Vielha . S.XVI
6.Hièstres petites.
Eth laguens des glèises romaniques ei escur e heired. Coma qu´es murs èren d´ample celh non podien pas daurir granes hièstres.
 |
7.Escultura romanica
Ei hèta de husta policromada . Es figures son ieratiques, ei a díder sense expresion . Es autors èren gent simpla deth pòble que volien dar forma a sòns Sants , Mair de Diu e Crist.
Talha deth S. XII
Se trape ena glèisa de St. Miquèu de Vielha. Ei ua talha de mesura naturau, tamb eth peu e era barba exquisitaments trebalhats.Aguesta talha de husta formaue part d´un ensem de diuèrses persones en tot arrepresentar eth moment en que baishauen a Jesús mòrt dera crotz.
Crist de Salardú deth S. XIII
CRIST DE SALARDÚ
Ei deth sègle XIII e se trape ena glèisa de
Salardú. Existís ua beròia legenda qu´explique eth sòn orígen. Era crotz ei acabada enes sòns extrems
per quate panèus que sauven pintures policromades.
8.Pintures muraus
Son pintures hètes enes murs der interior dera
glèisa . Es que se conserven en Catalonha son des mès importantes dera pintura
romanica mundiau. Tostemp representen escenes religioses dera biblia, o
vida d´un Sant.
Aguestes pintures s´estan descobrint ara dejà
qu´er interior auie estat pintat ans en darrèr.
En Aran trapam es d´Unha e Salardú e d´autes que
se van recuperant dejà qu´èren amagades per capes de pintura.
 |
Pintures muraus en plafon dera glèisa de Sant Andreu de Salardú.
9.Pintura sus husta
Sus ua husta pintauen escenes religioses entà
decorar era nau centrau dera glèisa, mès es que trapam ena Val d´Aran són de
sègles posteriors ath romànic.
 |
Retable dera glèisa de Vielha
10.Decoracion en pèira
Ath laguens des glèises trapam objèctes esculpits en pèira qu´aiuen un us determinat.
ER AIGUA SENHÈR
ERA BATIADERA
Plaçada en un cornèr dera glèisa servís entà batiar es naui cristians.
TIMPAN
Ei ua placa de marme escur tamb figures esculpides
en relèu. Ei plaçat en portau principau dejós des arcs que i a dessús dera
pòrta d´entrada ara glèisa.
CRISMON
Ei ua estèla encrastada en un mur. Arrepresente eth nòm de Crist format pes dues prumères letres (X e P) deth nòm “Crist” en grèc.
CAPITÈTHS
Còs geometric de pèira esculpida que servís entà júnher cadun des arcs tamb
era sua colona corresponenta.
ESTÈLES ROMANES
En bères glèises araneses trapam estèles funeràries hètes en temps des romans e que se placèren enes murs des glèises romaniques. En eres vedem en relèu es persones enterrades.
GLÈISES D´ARAN
En Aran existissen 84 bastisses
religioses entre glèises, capèles e santuaris. Cada ua ei dedicada a un sant:
VERGE
DETH CAP D´ARAN........................Tredòs
GLÈISA
DE SANTA MARIA.......................Arties
GLÈISA
DE SANT TOMÀS.......................Casarilh
GLÈISA
DE SANT MIQUÈU........................Vielha
GLÈISA
DE SANT ANDRÈU........................Casau
GLÈISA
DERA MAIR DE DEU DETH ROSÈR......Aubèrt
GLÈISA
DE SANTA EULÀLIA.....................Arròs
ACTIUITATS
1.- Descriu era glèisa
deth tòn pòble, en tot méter atencion ara
part exteriora, e ara part interiora dera madeisha. Pòs híger fòtos o quinsevolh
auta documentacion.
2.- Lieg era notícia
deth 9 de març deth 2002 , apareishuda en suplement” Aué “.
 |
3.- Resumís era
notícia en sies frases
Eth
Crist de Salardú.
 |
4.- A) Lieg era descripcion dera talha:
Aguesta talha de husta ei deth sègle XIII . Es braci dera crotz acaben
en uns quarrats qu´an rèstes de
pintures pes dues cares. A uns 65 cm. de nautada.
Eth Crist ei romanic tamb quate claus , eth cap laugèrament inclinat e
fòrça mercades es costelhes e es tendons des braci. Ei cubèrt tamb ua pelha des
de era trincha enquiàs jolhs, estacada
per ua còrda.
B) Mn. Jusèp Condò Sambeat,
ena sua òbra “Era Isla des Diamants” escriu era legenda qu´existís ath torn
d´aguesta talha. Lieg-la tamb atencion:
“Tocant ath Sant Crist de Salardú, les didec qu´en temps qu´es mòros
èren en Espanha , arribèc en aquera vila aranesa un pelegrin qu´arrés
coneishie. Prometec as sòns abitants que les harie un Sant Crist miraclós; e
entà hèr-lo s´embarrèc ena tor deth castèth que i auie ath costat d´a on ara ei
era glèisa parroquiau; esdejuaue a pan e aigua e non trabalhaue dera Passion de
Nòste Sénher. En èster prèsta era imatge, eth Pelegrin se honec sense qu´arrés
ne sabesse santoèr jamès plus d´eth ; era imatge, des deth prumèr dia comencèc
era cadia tan longa de miracles , que hège acudir tath sòn Santuari , a toti es
devòts deth gloriós e istoric bisbat de Comenges; e encara , ara, hè acudir en
professon , dus còps ar an , as pòbles d´Arties, Gessa, Unha, Bagergue e
Tredòs.”
C)Explica eth
significat d´aguestes paraules:
mòros:
pelegrin:
honec:
miracles:
devòts:
D) Resumís era
legenda en ua “auca” . En cadua des vinhetes escriu ua frasa o un parelhat.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|