IAM TVNC EMPORIAE DVO OPPIDA ERANT MVRO DIVISA. VNVM GRAECI HABEBANT, A PHOCAEA, VNDE ET MASSILIENSES, ORIVNDI, ALTERVM HISPANI. SED GRAECVM OPPIDVM IN MARE EXPOSITVM TOTVM ORBEM MVRI MINVS QUADRINGENTOS PASSVS PATENTEM HABEBAT, HISPANIS RETRACTIOR A MARI TRIVM MILIVM PASSVVM IN CIRCVITV MURVS ERAT. TERTIVM GENVS ROMANI COLONI AB DIVO CAESARE POST DEVICTOS POMPEI LIBEROS ADIECTI. NVNC IN CORPVS VNVM CONFVSI OMNES HISPANIS PRIVS, POSTREMO ET GRAECIS IN CIVITATEM ROMANAM ADSCITIS. MIRARETVR QUI TVM CERNERET, APERTO MARI AB ALTERA PARTE, AB ALTERA HISPANIS TAM FERA ET BELLICOSA GENTE OBIECTIS, QVAE RES EOS TVTARETVR. DISCIPLINA ERAT CVSTOS INFIRMITATIS, QVAM INTER VALIDIORES OPTIME TIMOR CONTINET. PARTEM MVRI VERSAM IN AGROS EGREGIE MVNITAM HABEBANT, VNA TANTVM IN EAM REGIONEM PORTA IMPOSITA, CVIVS ADSIDVVS CUSTOS SEMPER ALIQUIS EX MAGISTRATIBVS ERAT. NOCTE PARS TERTIA CIVIVM IN MURIS EXCVBABAT; NEQUE MORIS CAVSA TANTVM AVT LEGIS SED QVANTA SI HOSTIS AD PORTAS ESSET ET SERVABANT VIGILIAS ET CIRCVMIBANT CVRA. HISPANVM NEMINEM IN VRBEM RECIPIEBANT: NE IPSI QVIDEM TEMERE VRBE EXCEDEBANT. AD MARE PATEBAT OMNIBVS EXITVS. PORTA AD HISPANORVM OPPIDVM VERSA NVNQVAM NISI FREQVENTES, PARS TERTIA FERE CVIVS PROXIMA NOCTE VIGILIAE IN MVRIS FVERANT, EGREDIEBANTVR. CAUSA EXEVNDI HAEC ERAT: COMMERCIO EORVM HISPANI IMPRVDENTES MARIS GAVDEBANT MERCARIQVE ET IPSI EA QVAE EXTERNA NAVIBVS INVEHERENTVR ET AGRORVM EXIGERE FRVCTVS VOLEBANT. HVIVS MVTVI VSVS DESIDERIVM VT HISPANA VRBS GRAECIS PATERET FACIEBAT. ERANT ETIAM EO TVTIORES QVOD SVB VMBRA ROMANAE AMICITIAE LATEBANT, QVAM SICVT MINORIBVS VIRIBVS QVAM MASSILIENSES PARI COLEBANT FIDE. TVM QVOQVE CONSVLEM EXERCITVMQVE COMITER AC BENIGNE ACCEPERVNT. PAVCOS IBI MORATVS DIES CATO, DVM EXPLORARET VBI ET QVANTAE HOSTIVM COPIAE ESSENT, VT NE MORA QVIDEM SEGNIS ESSET, OMNE ID TEMPVS EXERCENDIS MILITIBVS CONSVMPSIT. ID ERAT FORTE TEMPVS ANNI VT FRVMENTVM IN AREIS HISPANI HABERENT; ITAQUE REDEMPTORIBVS VETITIS FRVMENTVM PARARE AC ROMAM DIMISSIS 'BELLVM' INQUIT 'SE IPSVM ALET'. PROFECTVS AB EMPORIIS AGROS HOSTIVM VRIT VASTATQVE, OMNIA FVGA ET TERRORE COMPLET.