Taller de poesía

Caligramas (Calligrammes)

 

1. Introducción :

Un caligrama (del francés calligramme) es un poema visual en el que las palabras "dibujan" o conforman un personaje, un animal, un paisaje o cualquier objeto imaginable.

2. Debemos al poeta vanguandista Guillaume Apollinaire la moda de la creación de este tipo de poemas visuales en el siglo XX. La influencia de Apollinaire en la poesía posterior a 1918 supuso la creación de numerosos ejemplos de poemas visuales en diversas lenguas y culturas.

Cabe recordar no obtante que los orígenes del caligrama se remontan a la antigüedad, y se conservan en forma escrita desde el período helenístico griego

Outro precedente da esencialización vangardista é o caligrama grego. Estes poemas aparecen no periodo helenístico no ambiente cultural próximo a Teócrito (310 a. C.- 250 a. C.), son denominados tecnopecnias ou "poesías figuradas"[3], son poemas constituídos por versos de distinta extensión que, deseñan graficamente o obxecto. Conservanse varios exemplos como o poema Siringa, atribuído ao mesmo Teócrito, que nos amosa unha idea visual dunha frauta por medio da distribución decrecente dos dísticos, que dan a impresión do perfil do instrumento, outro exemplo é o poema reproducido (fig. 1), de arredor do ano 300 a. C., escrito en forma de ovo por Simias de Rodas, a forma e o contido do poema remiten á vida, á xestación e van asociadas ao deus Hermes, divindade vinculada á palabra e á poesía[4]. Este caligrama garda unha enorme semellanza co poema do brasileiro Augusto de Campos "Ôvo novelo" (fig. 2), texto caractéristico do concretismo, un dos movementos continuadores da vangarda tras a Segunda Guerra Mundial, o contido do poema ten tamén como tema a vida en xestación, o ovo como centro, núcleo e cerne creador.

Os caligramas gregos, alén da súa relación co mundo relixioso e hermético, supuxeron unha experiencia de enorme plasticidade, producto dunha sociedade onde a lírica non era xa unha manifestación transmitida exclusivamente por medio da voz do recitado ou do canto, senón que era lida e mesmo ollada, como no caso destes caligramas"

A OUTRA POESIA.
O carácter esencializador da poesía vangardista.
por Carlos L. Bernárdez

 

 

Enlaces interesantes para conocer la vida y la obra de Apollinaire

  • El poder de la palabra : http://www.epdlp.com/apollinaire.html
  • La leyenda de Apollinaire: http://biblioweb.dgsca.unam.mx/tablada/ensayos/laleyend.html
  • Precursor del surrealismo: http://www.hoy.com.ec/sigloxx/1019.htm

 

3. Para crear un caligrama habrá que partir de una idea : una palabra, una expresión , un objeto que habrá que transformar primero en imagen y luego en poesía.

Aunque los programas de tratamiento de imagen y de tratamiento de texto permiten realizar las formas gráficas más complejas, es lógico partir de una realización manual del caligrama, y sólo en una segunda etapa se puede pensar en la adaptación electrónica del mismo.

El punto de partida será pues un dibujo sobre papel que represente la idea original. Luego se escribirá el poema siguiendo el contorno del mismo o llenando su perfil de manera que los versos no sobrepasen los bordes fijados por el dibujo.

La última operación consistirá en borrar los trazos de lápiz con el el que se fijaron los contornos del dibujo para dejar visibles las palabras y los versos que conforman el caligrama.

 

Ejemplos de caligramas

Ejemplos de caligramas en castellano

Ejemplos de caligramas en francés

 

 

Ejemplos de creaciones poéticas del taller | Enlaces de poesia en castellano